درباره خمینی‌شهر
خمینی‌شهر در یک نگاه
تاریخ ماربین یا مهرین و مهربین، سده و خمینی‌شهر فعلی به عارضه طبیعی معروف به کوه آتشگاه و تاسیس بنای روی آن و تغییر و تحولات بعدی در این محدوده مرتبط است. باورها و اسناد حاکی از این است که روزگاری شهر مهربین در این منطقه بوده است. اسامی آبادیهای ماربین در منابع مختلف قدیم و جدید با اندکی تفاوت آورده شده است. با گذشت زمان مجموعه این آبادیها بلوک هفتم اصفهان و سپس دهستان و از سال ۱۳۲۶ بخش ماربین به مرکزیت سده خوانده میشدند. در سال ۱۳۳۷ سده به همایونشهر تغییر نام داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی بخش ماربین تبدیل به فرمانداری و نام خمینی‌شهر برای آن برگزیده شد. اما چند سال بعد تعدادی از ۵۸ آبادی ماربین به اصفهان الحاق شد و تعداد دیگری در شهرستان خمینی‌شهر ماندند. هسته اولیه شهر را سه روستای نزدیک به هم به نام‌های «فروشان»، «خوزان» و «ورنوسفادران» تشکیل میدهند که در زمانی به همین علت «سده» نامیده میشدند. اکنون شهرستان خمینی‌شهر مرکز آن شهر خمینی‌شهر و شهرهای درچه، کوشک، اصغرآباد و روستاهای تیرانچی و قلعه‌امیریه از توابع آن هستند.
مشخصات جغرافیایی
شهر خمینی‌شهر مرکز شهرستان خمینی‌شهر، در باختر اصفهان، در ۳۲ درجه و ۴۱ دقیقه پهنای شمالی، و ۵۱ درجه و ۳۲ دقیقه درازای خاوری نسبت به نیمروز گرینویچ، و بلندی ۱ هزار و ۵۹۵ متر از سطح دریا قرار دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان شاهین‌شهر و میمه، از شرق به شهرستان اصفهان، از جنوب به شهرستان فلاورجان، و از غرب به شهرستان نجفآباد محدود می‌باشد. از باختر به اصغرآباد، از خاور به تپه آتشگاه محدود گردیده است. نواحی شمال و شمال غربی آن را کوه‌های محمودآباد با ۲۴۷۳ متر و سرچاه ۲۲۵۰ متر و کوه صالح با ۲۵۱۱ متر فراگرفته و نواحی جنوبی وخاوری آنرا دشت همواری پوشانده است. در شمال شهرستان ارتفاعات سید محمد و پلارت با ارتفاع ۲۴۵۰ متر، زیبایی خاصی به منطقه داده‌است. خمینی‌شهر با قرار گرفتن در دشت، آب و هوایی معتدل و خشک داشته میانگین دمای سالانه آن به ۱۴ درجه سانتیگراد و میانگین بارندگی سالیانه این شهر ۱۲۰ تا ۱۵۵ میلی‌متر میرسد. دراین ناحیه شاخه‌هایی از زاینده رود به صورت مادی و کانال آب‌رسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر، از نظر بافت شهری این شهرستان به دو قسمت بافت قدیمی و جدید، تقسیم می‌شود. در بافت قدیم بافت فرسوده زیادی وجود دارد. بافت جدید این شهرستان پس از انقلاب اسلامی ایران به تدریج شکل گرفت و محلات جدیدی را درشمال شهر به وجود آورده است و از طرفی آبادیهای متعددی به شهر پیوسته و شهر را گسترش دادند. شهرک منظریه نیز در شمال شهر احداث شد که اکنون از شهر جدا نیست. فاصله هوایی آن تا تهران ۳۲۲ کیلومتر است.
جمعیت
جمعیت آن طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ مرکز آمار ایران برابر با ۲۴۴،۶۹۶ بوده و پس از تهران، متراکم‌ترین شهر ایران است. این جمعیت در سال ۱۳۹۵ حدود ۳۲۰ هزار نفر رسید و همچنان دومین شهر متراکم و یکی از پر جمعیت‌ترین شهرهای کشور است. در دهه ۱۳۵۰ نیز اقوام بختیاری مهاجرت به اراضی جویآباد را شروع کردند که اکنون به یکی از محلات شهر تبدیل شده است.
مراکز علمی
این شهر از نظر موقعیت علمی قابل توجه بوده و مراکز متعدد دانشگاهی در آن فعال هستند. دانشگاه آزاد اسلامی ، دانشگاه صنعتی اصفهان، راغب اصفهانی، فیض الاسلام، پالایش، جهاد دانشگاهی، پیام نور از دانشگاههای این شهر بوده و به علاوه شهرک علمی و تحقیقاتی استان اصفهان، اولین پارک رشد علم و فناوری یونسکو در خاورمیانه و مجموعه صنایع دانش‌بنیان حضرت امام حسین(ع) در این شهر فعال است.
ابنیه تاریخی
براساس اظهار نظر کارشناسان میراث فرهنگی بیش از ۲۰۰ اثر تاریخی در این شهرستان وجود دارد که تنها چند مورد آن در حال حاضر قابل بازدید است این آثار شامل ابنیه، خانه‌ها، آرامگاه‌ها، امامزاده‌ها، برج‌های کبوتر، حمام، مسجد، عصارخانه و موزه‌ها می‌باشد.
بزرگان و مشاهیر
پیشینه طولانی منطقه سبب شده است که در طول تاریخ مشاهیر، بزرگان، نامداران، علما، شعرا و نویسندگان زیادی پرورش یافته و تعدادی از آنها به چهره‌های سرشناس در علوم مختلف و دیگر عرصه‌ها تبدیل شده‌اند.
در خانه مجیر موزهای با معرفی حدود ۴۰۰ نفر از نامداران وجود دارد. برخی از این مشاهیر عبارتند از: ابوالعباس اندانی(عالم و فاضل قرن چهارم)، ابن مردویه (حکیم و دانشمند قرن پنجم)، ماه فرخی(ادیب و مورخ قرن ششم)، سینا عبدالحق(از شاعران عهد صفویه)، سروش و شیوا (از شاعران عهد قاجار )، پروفسور میردامادی(پدر علم سرم‌شناسی ایران)، آیت‌اله علامه سیدعلی‌نقی فیض‌الاسلام(شارح نامی نهج البلاغه)، آیت‌اله سیدمحمدباقر درچه‌ای(مرجع تقلید و متقدم درعلوم اسلامی)، خلیل بلدی (معروف به باغبان از شعرای معاصر)، آیت‌اله اشرفی اصفهانی(چهارمین شهـید محـراب)، اصغـر فرهـادی (کارگردان و برنده اسکار ۲۰۱۳)، محسـن امیـریـوسـفی (فـیلـمسـاز)، عماد سیادت(موسس اولین مدرسه به سبک جدید در خمینی‌شهر)، محمدتقی داورپناه (سلطان خیرین مدرسه ساز)، سعیدبیابانکی از شاعران معاصر، دکتر میرحامد حسین سیادت(پدر طب عفونی کشور)
شهدا
در طول دفاع مقدس شهرستان بیش از ۲هزار و ۳۰۰ شهید تقدیم دفاع از آب و خاک کشور اسلامی کرد سرداران شهیدی چون مؤذنی، اعتصامی، عسکری‌فر، موسوی، پناهی و عموشاهی همه و همه پرورده این آب و خاکند.
زبان محلی
در بخش‌های از شهر خمینی‌شهر زبانی رایج است که به «ولاتی» مشهور می‌باشد و تاکنون چندین تحقیق درباره آن نگارش یافته و تعدادی از لغات آن جمع‌آوری شده است و برخی شاعران از جمله خاسته و سعید بیابانکی به این زبان شعر سروده‌اند.
مشاغل سنتی خمینی شهر
مشاغلی که یا از بین رفته‌اند و یا در حال کمرنگ شدن هستند به مشاغل سنتی معروف بوده و در هر شهر و دیاری با هم کمی متفاوت هستند چرا که بعضی از این نوع کارها خاص منطقه ای می باشند و یا در آن دیار رواج بیشتری داشته‌اند.
شهرهایی که مرکزیت و قدمت بیشتری دارند و یا تاریخی هستند و ادواری از تاریخ رونق بیشتری داشته‌اند و کسب و کار و تولید در آنها رواج بیشتری داشته است در پیشینه آنها به موارد متعددی از این مشاغل برمی‌خوریم به گونه‌ای که بسیاری از نام‌های خانوادگی ساکنین این مناطق از شغل آبا و اجدادی‌شان گرفته شده است نام‌های خانوادگی چون رنگرز، بزاز، خراط، دباغ، شومال، صرام، و صابونی که در عین حال شغل خود یا پدران آن ها را نشان می‌دهد.
در شهرستان خمینی‌شهر هم به اعتبار سابقه طولانی خود تعدادی مشاغل و حرف به چشم می‌خورد و در مناطقی از شهر چون بازار قدیم چهارشنبه‌بازار و دوشنبه‌بازار و درب محکمه ساکنین به کارهایی مشغول بودند که امروزه یا کمتر از آن ها اثری وجود دارد یا به کلی از بین رفته اند.
دیر زمانی نیست که در راسته‌های بازارهای ذکر شده عده‌ای مشغول تبدیل پنبه به نخ و پارچه بودند که برای طی فرآیند آن مشاغل متعددی چون پنبه‌زنی و شومالی و کاربافی وجود داشت. همچنین در تبدیل پوست گوسفند و گاو به چرم و فرآورده‌های آن جمعی از مردم مشغول فعالیت بودند.